Bonsai: jong geleerd is oud gedaan?

Ik heb al eens een blogpost geplaatst over een bonsai lijsterbesje, en deze foto was van tijdens het uitgraven ervan. Mijn zoontje heeft de microbe ook al te pakken? misschien wat aangemoedigd, al wou hij dolgraag papa helpen :-). Wordt een mooie familietraditie, bonsai van vader op zoon...

Bonsai: Meidoorn in virtuele realiteit

Overvloedige spijs en drank, koffie en taart... geef toe, Kerst heeft toch iets Breugheliaans... maar échte bonsailiefhebbers trotseren alle koffie- en taartoprispingen, en pijnigen op 26 december datgene dat dan nog overblijft van hun creatieve linker hersenhelft; dat beetje dat niet is beginnen lijken op taartvulling.

Back to bonsai, namelijk één van mijn 2 éénstijlige meidoorns. Eentje dat ik al meer dan tien jaar heb, en eigenhandig uitgegraven heb, 't is te zeggen, met hulp van mijn vader. Daar hoort eigenlijk ook een schitterende anekdote bij maar deze ga ik hier niet onthullen. Nu, na vele jaren van zwakke hergroei en terug aansterken (nooit meer in vollegrond herplant), was 2011 eindelijk een echt 'topjaar' voor dit boompje. Zoals een topwijnjaar voor druiven dat is zeg maar. Ik heb hem in 2011, zoals meerdere andere van m'n bonsai, verplant in een nieuw substraat, en de bemesting ook drastisch verhoogt. Gevolg was 3 x snoei dit jaar. Dit boompje was/is een langetermijnplannetje, maar als hij vanaf nu elk jaar even sterk zal groeien zoals dit jaar, wordt het misschien wel kortetermijn. Vertaald naar bonsai betekent kortetermijn voor mij dan 2 à 3 jaar. Anders, minstens 5 jaar. En dat, om te komen tot wat zou lijken op mijn 'virtuele oefening' die ik ervan maakte. Ik toon het aan de hand van onderstaande foto's: de niet-virtuele foto's tonen evolutie van dit jaar, en de rest... dat zou dus één van de mogelijkheden zijn. De andere mogelijkheid is veel minder drastisch, namelijk recht laten staan en de onderste linker tak gewoon laten staan, maar dat lijkt me meer en meer een 'saai' idee.



Is een inheemse soort altijd streekeigen ?

Omdat ik al eens een bericht plaatste over 'inheemse soorten' die je kunt gebruiken voor bonsai, wil ik graag nog even uitwijden over het onderwerp inheems. Of moeten we zeggen streekeigen? Of is inheems gelijk aan streekeigen, of omgekeerd? klinkt verwarrend en is het niet gewoon gehakketak over een simpele verwoording? Wel, neen. En het kan zelfs belangrijk zijn voor iemand die ook in bonsai bezig wil zijn met soorten die van nature hier voorkomen.

Ik probeer het uit te leggen aan de hand van een voorbeeld over meidoorn, éénstijlige meidoorn of op z'n latijns 'crataegus monogyna'. Deze soort is 'inheems' in vlaanderen (en nog wel grote regio's of landen zoals belgië, nederland, europa...). Inheems in vlaanderen betekent zoveel als 'vlaanderen behoort tot het natuurlijk verspreidingsgebied' van éénstijlige meidoorn. Streekeigen is een verdere verfijning van inheems. Je zou dus kunnen zeggen, éénstijlige meidoorn is inheems in vlaanderen en streekeigen in de vlaamse ardennen (of nog andere regio's). Terwijl je bij wijze van fictief voorbeeld ook kan zeggen 'éénstijlige meidoorn is inheems in nederland maar niet streekeigen in...de zeeuws vlaanderen'. Je zou nog veel verder kunnen gaan en op niveau van plant per plant kunnen zeggen 'deze éénstijlige meidoorn betreft een autochtone meidoorn, en dus per definitie streekeigen, behalve gewoon ook inheems'. Kort uitgelegd betekent autochtoon dat het met zekerheid achterhaald is dat de plant genenmateriaal heeft van meidoorns die hier sinds de laatste ijstijd terplekke (streekeigen) voorkwamen. Hier is wetenschappelijk onderzoek aan voorafgegaan, en er is een inventaris van locaties waar men met zekerheid kan stellen dat dit dergelijk autochtoon bronmateriaal betreft.

Tot zover ok, logisch klinkt dat. Waarom is het nu belangrijk om dat allemaal te weten.

Wel, stel je gaat op zoek in een tuincentrum en je komt tegen, .. je raadt het nooit...een éénstijlige meidoorn. Perfect, inheems én streekeigen in mijn streek, die koop ik. Wat je niet weet is dat het een éénstijlige meidoorn betreft die vanuit italië is geïmporteerd als jong plantsoen, of die ooit vermeerderd is geweest (zaad of stek) vanuit plantmateriaal met italiaanse roots zeg maar. Zulke dingen staan ook niet op het etiket want crataegus monogyna is toch crataegus monogyna wie maalt daar nu om, niet. In dat geval heb je dus een meidoorn gekocht die inheems is in italië (jawel dat kan), alsook in vlaanderen of nederland, maar die helemaal niet streekeigen is in jouw streek omdat het net plantsoen betreft dat is geïmporteerd of ooit is vermeerderd uit geïmporteerd materiaal. Vele kwekerijen weten op dat vlak zelf maar half de klepel hangen.

Niet zo erg denk je? Wel toch wel, want zo'n italiaanse meidoorn ziet er van blad wel iets anders uit (scherpere bladranden, dieper ingesneden), maar vooral...die loopt veel vroeger uit dan onze inheemse meidoorns. Dat komt omdat die plant genen-materiaal heeft geërfd, en in italië is het warmer dan bij ons, en lopen die planten ook vroeger uit. Gevolg is dat ze veel vroeger uitlopen en bloeien, veel gevoeliger zijn voor vorstschade omdat het bij ons kouder is/langer vriest. Bijgevolg ook gevoeliger voor ziektes zoals bacterievuur enz. Ook voor insecten die afhangen van meidoornbloesems niet zo interessant want die zijn 'geprogrammeerd' om een piek in populatie te hebben net op moment dat onze streekeigen meidoorns in bloei komen, en niet een maand vroeger. Biodiversiteit dus.
Let er eens op in het voorjaar, als je hagen of tuinen ziet met meidoornhagen waar delen van de haag veel vroeger in blad komen dan andere delen. Leer ook eens het verschil zien tussen inheemse streekeigen meidoorns en de 'italiaanse meidoorns'.

Jammer genoeg nemen veel kwekerijen het niet te nauw met dergelijke zaken, waardoor onze natuur ook een stukje van zn oorspronkelijk genenmateriaal verloren ziet gaat door verwildering van die niet-streekeigen meidoorns. Op die manier gaat onze natuur een stukje achteruit. En de enige reden waarom er italiaanse meidoorns aangeboden worden is...oja, ze zijn goedkoper.

Bonsai in de sneeuw op 19 december 2010

Nog een leuke oude foto. Het weertje ziet er dit jaar toch helemaal anders uit, kleddernat, met nog 2 dagen te gaan, zou het? In ieder geval staat er nu een afdakje van een tuinkabouterhuisje boven 13 van mn bonsai (of bonsai-to-be). Trouwens van links naar rechts op de foto: ruwe berk, veldiep (olm), en 2 stuks éénstijlige meidoorn.

...Still dreaming of a white Christmas...

bonsai: Detailfoto vertakking meidoorn

Vond ik wel leuk, tijdens het nemen van enkele foto's... een close-up van de vertakking van een meidoorn, die begint te verfijnen. 2011 was een superjaar voor deze meidoorn. De opbouw van deze gesteltak zit goed, natuurlijk moeten we nog veel verder verfijnen...

bonsai: Uit de oude doos

Ik botste onlangs op deze oude foto. Eentje van toen ik nog het ouderlijke nest niet was uitgevlogen. Helaas kon ik de datum van de foto niet meer achterhalen, maar dit moet ergens 2005 zijn vermoed ik.
Bovenaan: links Aalbes op rots (vanuit stekje) en daarnaast Chinese jeneverbes (vanuit kwekerijplant)
Onderaan: link Japans vijfnaaldendennetje en daarnaast Europese larix (yamadori)

Van deze 4 heb ik er nog 2 over, de aalbes en europese larix

bonsai Winterberging à l'improviste

mijn 'geïmproviseerde' winterberging voor 13 van m'n boompjes. Er moet nog een dikke doorzichtige plastic over, met enkele openingen zodat er nog wat water kan gegeven worden indien nodig, en zodat er nog luchtcirculatie is.

bonsai Larix Kaempferi (japanse larix): verplanten 2012

Wat je zoal kunt doen tijdens herfst/winter wanneer andere bonsaibezigheden wat stilgevallen zijn... onder andere je bonsai inspecteren, bestuderen, observeren, en tot de conclusie komen dat de boom eigenlijk verkeerd in zijn schaal staat. Namelijk te recht, als je de stamlijn bekijkt die in het bovenste deel afbuigt naar rechts. De boom is pas eind winter 2011 in zijn schaal gezet met aangepast grondmengsel, maar zal in 2012 opnieuw verplant worden. Hij krijgt wat respijt naar wortelsnoei toe (slechts beperkt nodig) maar zal dus onder een andere hoek in de schaal komen te staan, waardoor de boom er evenwichtiger zal uitzien. Twee foto's: één zoals hij er nu bij staat, en één die de boom toont onder welke hoek hij herplant zal worden.

inheemse soorten voor bonsai

Misschien handig voor mensen die houden van 'onze' natuur, van 'onze' bomen, en graag willen weten welke inheemse soorten zonder veel moeite beschikbaar (en bruikbaar) zijn en als bonsai gehouden kunnen worden. Geen limitatieve of volledige opsomming van alle mogelijke soorten, maar een selectie waar ik zo meteen aan denk. Ik zet er meteen ook de latijnse benaming bij, zodat u de soort herkent en zich in boomkwekerijen (als u daar gaat zoeken) niet laat misleiden door variëteiten of cultivars aan te schaffen. Enkele soorten heb ik niet vermeld omdat deze vrij moeizaam te houden zijn of het soorten zijn die werkelijk een grote uitdaging zijn (bijv. diverse wilgensoorten)

• zomereik (quercus robur)
• gewone lijsterbes (sorbus aucuparia)
• zwarte els (alnus glutinosa)
• haagbeuk (carpinus betulus)
• beuk (fagus sylvatica)
• veldesdoorn of synoniem spaanse aak (acer campestre)
• zoete kers of synoniem boskers (prunus avium): NIET de massaal gecultiveerde kersensoorten (!)
• verschillende bessenstruiken zoals aalbes / rode bes (ribes-)
• gewone vogelkers (prunus padus)
• sleedoorn (prunus spinosa)
• éénstijlige meidoorn (crataegus monogyna): LET WEL: in sommige centra wordt de italaanse aangeboden ipv de inheemse crataegus monogyna (!)
• ruwe iep (ulmus glabra)
• gladde iep (ulmus minor) of ook wel veldiep genoemd (soms hollandse iep)
• ruwe berk (betula pendula): LET WEL: niet de treurberk
• linde (tilia cordata)
• wilde appelsoorten (malus sylvestris): NIET de massaal gecultiveerde eetbare soorten
• mispel (mespilus germanica)
• gewone hazelaar (corylus avellana): LET WEL niet de krulhazelaar
• gewone es (fraxinus excelsior)